Meşhur bir söz vardır. Kuran Mekke’de nazil oldu, Mısır’da okundu, İstanbul’da yazıldı.
Mushaf yazım tarzı bakımından İstanbul’un bu şöhretinin kaynağı nedir?
13. yüzyılda Amasya’da doğup çocuk yaşta Abbasilere esir düşen ve saray hizmetine alınıp burada yetişen Yakut el-Müstasımi, hem hat tarihinde hem de Mushaf yazımında ekol olmuş bir sanatkardır.
1000 Mushaf yazarak ve çok önemli talebeler yetiştirerek Mushaf yazımında yeni bir çığır açmıştır. Bu gelişmeler Osmanlı hat ekolünün de temelini oluşturur. Müstasımi’nin günümüze ulaşan çok sayıda Mushafı bulunmaktadır.
Yakut tarzı Mushaf yazımı Osmanlılarla birlikte Selçuklu, Anadolu Selçuklu, Timurlular, Safeviler ve Memlüklüleri de etkisi altına almış ve bu dönemlerde en güzel örneklerini vermiş, 15. yüzyılda son olgunluk dönemine girmiştir.
Yakut ekolünün son temsilcisi Osmanlı hattatlarından Şemseddin Karahisari’dir. Kanuni adına yazdığı Mushaf bu ekolün en güzel örneklerinden biri kabul edilir.
Asırlarca süren tecrübelerin neticesinde yazı sanatı İstanbul’da Amasyalı Şeyh Hamdullah mektebiyle zirveye ulaşmıştır. Mushaf kitabetinde nesih hattı diğer yazılara tercih edilmiştir. Böylece Kuran metninde sadelik ve okumada kolaylık sağlandı.
Bütün İslam aleminde Mushaf yazımında Asım kıraatine göre Şeyh Hamdullah’ın geliştirdiği nesih hat benimsendi. Ondan sonra 20. yüzyıla kadar gelen Osmanlı hattatları Mushaf yazısını en yüksek seviyeye ulaştırmışlardır.
Pazar günleri yoksul çocuklara, çarşamba günleri de varlıklı aile çocuklarına, maddî karşılık beklemeksizin evinde hüsn-i hat öğreten Hafız Osman 17. yüzyılda yazdığı ve daha sonra basılan Mushaflarıyla İslam dünyasında meşhur olmuştur.
Hafız Osman 25 Mushaf yazmıştır. 1686 tarihli Mushafı 1881’de Sultan II. Abdülhamid’in emriyle matbaada bastırılarak bütün İslâm âlemine dağıtılmıştır. Bugün evlerimizde bulunan Mushafları kontrol ederseniz genellikle Hafız Osman hattı ile yazılmış olduğunu görebilirsiniz.
Yukarıdaki bilgiler ve görseller Mehmet Dağ‘ın Tenzilden Tezyine Mushaf-ı Şerif isimli kitabından ve TDV İslam Ansiklopedisi’nden derlenmiştir.