"Enter"a basıp içeriğe geçin

Tasavvuf düşüncesinin ortaya çıktığı şartlar

Muhammed İkbal, İslam Felsefesine Bir Katkı isimli eserinde tasavvuf düşüncesinin ortaya çıktığı şartları 6 başlıkta ele almış. Özetleyerek aktarıyorum.

  1. Zamanın tarihini incelediğimiz zaman, bunun az çok siyasî bir huzursuzluk dönemi olduğunu görürüz. Kendini ibadete vermiş kimselerin sürekli huzursuzluk havasından uzaklaşıp gittikçe derinleşen bir tefekkür hayatının mutlu sükûnetine sığınmalarına bu dönemde meydana gelen çeşitli siyasi olaylar sebep olmuştur. Bu ilk Müslüman zâhitlerinin hayat ve düşüncelerindeki Sâmî karakteri yerini yavaş yavaş İran’daki siyasî bağımsızlığın gelişmesiyle paralellik gösteren ve Ârî damgasını taşıyan bir panteizme bıraktı.

2. İslâm Rasyonalizminin şüpheci eğilimleri.

3. İslâmiyetteki çeşitli mezheplerin heyecansız dindarlığı (Hanefilik, Şafiîlik, Mâlikîlik ve Allah’ı insana teşbih eden ve bağımsız düşüncenin başdüşmanı olan Hanbelilik. Me’mûn’un ölümünden sonra kitlelere bu mezhepler hâkim olmuştu.

4. Halife Me’mûn’un teşvikiyle çeşitli inançların temsilcileri arasında kızışan tartışmalar ve özellikle Eş’arîlerle Rasyonalizmin savunucuları arasındaki sert teoloji çatışması dinin mezheplerin sınırlı çerçevesi içinde kalmayıp, küçük anlaşmazlıkların üstüne çıkmaya yol açması.

5. Abbasî yönetiminin ilk yönetimindeki rasyonalist eğilimin dinî taassupta tedricî bir yumuşama yaratması ve kısa zamanda zenginliğin artmasıyla İslâm dünyasının yüksek tabakalarındaki kimselerde ahlâkî sorumsuzluğun ve dinî hayata karşı kayıtsızlığın başgöstermesi.

6. Geçerli bir hayat ideali olarak Hıristiyanlığın varlığı. Ancak, ilk İslâm dervişleri için çekici olan, Hıristiyan dervişlerinin dinî düşüncelerinden çok yaşadıkları hayat tarzıydı.

  • İslâm dervişlerinin dünyadan el çekmişlikleri her ne kadar sevimli birşey de olsa, bence, İslâm’ın ruhuna aykırıydı.
  • Tasavvufla ilgili fikirlerin kaynağını ve gelişmesini anlamak için yukarıda saydığımız şartların birleşik etkisini görmemiz gerekir.
Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir


The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.