Secde Sûresi, 13. Ayet

[Kur’ân-ı Kerîm]

وَلَوْ شِئْنَا لَاٰتَيْنَا كُلَّ نَفْسٍ هُدٰيهَا وَلٰكِنْ حَقَّ الْقَوْلُ مِنّ۪ي لَاَمْلَـَٔنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ اَجْمَع۪ينَ

[Türkçe Transkript]

Velev şi/nâ leâteynâ kulle nefsin hudâhâ velâkin hakka-lkavlu minnî leemleenne cehenneme mine-lcinneti ve-nnâsi ecma’în(e)

[Mâtürîdî]

“Dileseydik elbette herkesin doğru yolda yürümesini sağlardık. Fakat şu sözüm mutlaka gerçekleşecek: Cehennemi hem cinlerden hem insanlardan bir kısmıyla dolduracağım!''

---

Dileseydik elbette herkesin doğru yolda yürümesini sağlardık. Yani eğer dileseydik herkese katımızdaki lütûftan bahşederdik. Bu öyle bir lütuftur ki eğer onlar bunu tercih etmiş olsalardı doğru yolu bulurlardı. Fakat Cenâb-ı Hak onlara bu lütfû bahşetmemiştir. Çünkü onların bu tercihte bulunmayacaklarını bilmektedir. Mutezileye göre Allah Teâlâ, sayesinde doğru yolu bulacakları hidâyeti herkese vermiş, fakat onlar hidâyeti benimsememiştir. Onların bu görüşü âyete aykırıdır. Çünkü onlar Allah’ın herkesin doğru yolu bulmasını dilediğini ve herkese doğru yolu bulacakları hususları bahşettiğini, fakat onların doğru yoldan ayrıldıklarını söylemişlerdir. Bununla birlikte onlar buradaki meşîetin zorlayıcı bir dileme olduğunu söylemektedirler. Onlara şöyle denilir: Allah’ın insanların doğru yolu bulmalarını dilediğini ve onlara doğru yolu bulacakları hidâyeti verdiğini, fakat onların doğru yoldan ayrıldıklarını ve Allah’ın dilemesinin gerçekleşmediğini iddia ettiniz. Bu takdirde Allah onları mağlup edecek şekilde zorlayıcı dilemeye nasıl güç yetirebilsin tâ ki onlar doğru yolu bulsunlar? Bu hususta nasıl emin olunabilir? Bu sizin görüşünüze göre gerçeğe uzaktır. Yine onlara şöyle denilir: Zorlama ve cebir durumunda iman ve tevhit gerçek mânada iman sayılmaz. Çünkü zorlama ve cebir, failin fiilini ortadan kaldırır ve değiştirir. Dolayısıyla buna ilişkin yorumunuz nasıl doğru olsun?

Fakat şu sözüm mutlaka gerçekleşecek: Cehennemi dolduracağım. Yani onlardan cehennemi hak edecek davranışların yapılacağını bildiğim için bu sözüm gerçekleşecek. Bu, onların ret ve inkârı tercih edeceklerine ilişkin Cenâb-ı Hakk’ın bilgisidir. Cehennemi hem cinlerden hem insanlardan bir kısmıyla dolduracağım! Bu âyette Cenâb-ı Hakk’ın meleklerini cehennemi gerektirecek amel yapmaktan koruduğuna dair delil vardır. Onlardan biri, Tanrı O değil, benim! diyecek olsa (ki demez), biz onu da cehennemle cezalandırırız” meâlindeki beyandan sonra bu beyan melekleri cehenneme girmeyi gerektirecek günah işlemekten koruduğuna delil teşkil etmektedir. Zira O, cehennemi dolduracakları cinler ve insanlar olarak belirlemiştir. Eğer denilirse ki: O, başka bir âyet-i kerîmede meâlen şöyle buyurmuştur: “Biz cehennemin işlerine bakmakla yalnız melekleri görevlendirmişizdir”. Buna şöyle cevap verilir: Onlar başkalarına azap etmek üzere cehennemde bulunmaktadırlar. Azaba dûçâr olacak cehennem ehlinden değildirler. Allah dilediği kimselere azap etmek üzere dilediği varlıkları görevlendirebilir ve bu hususta imtihan edebilir. En doğrusunu Allah bilir.