Ankebût Sûresi, 44. Ayet

[Kur’ân-ı Kerîm]

خَلَقَ اللّٰهُ السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضَ بِالْحَقِّۜ اِنَّ ف۪ي ذٰلِكَ لَاٰيَةً لِلْمُؤْمِن۪ينَ۟

[Türkçe Transkript]

Ḣaleka(A)llâhu-ssemâvâti vel-arda bilhakk(i)(c) inne fî żâlike leâyeten lilmu/minîn(e)

[Mâtürîdî]

“Allah gökleri ve yeri hikmet ve fayda esasına göre yarattı. Şüphesiz inananlar için bunda ibret vardır.

---

Allah gökleri ve yeri hak olarak (yerli yerince) yarattı. Hak olarak sözü şu mânaya gelebilir: Yani bir netice için yarattı. Bu da yeniden diriltmedir. Zira Cenâb-ı Hak gökleri ve yeri bizâtihî kendi varlıkları için yaratmamıştır. Aynı şekilde dünyayı da dünya için yaratmamış, aksine dünyayı âhiret için yaratmıştır. Zira âhiret âlemi sebebiyle dünyanın yaratılması hikmet ve hak olmaktadır. Çünkü eğer bunlar belirlenmiş bir netice için yaratılmış olmasaydı, var edilmeleri boş ve anlamsız bir iş olurdu. Bu husus, şu İlâhî beyanda bildirilen durumdur: “Göğü, yeri ve ikisi arasındakileri biz boş yere yaratmadık. Bu, inkâr edenlerin zannıdır”. Aslında göğün ve yerin yaratılmasının boş yere olduğunu zanneden hiçbir kâfir yoktur. Bununla birlikte yeniden dirilmeye imanı terkettiklerinde ve bunu inkâr ettiklerinde sanki bunların yaratılmasının boş yere olduğunu zannetmiş olurlar. Zira eğer yeniden dirilme olmasa göğün ve yerin yaratılması, boş yere ve anlamsız bir iş olurdu. Bunların yaratılması ancak yeniden dirilmeyle hikmet ve hak olmaktadır. Dolayısıyla onlar, göğün ve yerin yaratılmasının hikmet ve hak olmasını sağlayan âhireti inkâr etmekle bunların yaratılmasının boş yere olduğunu zannetmiş olurlar. Allahtan yardım ve doğruya eriştirmesini dileriz.

Hak olarak sözü şu mânaya da gelebilir: Yani göğün ve yerin yaratılması hak olan Allaha işaret etmektedir. Çünkü gök ve yer Allah’ın birliğine, rubûbiyetine, her türlü benzerlerden, ortaklardan ve noksanlıklardan münezzeh olduğuna işaret etmektedir. Hak olarak sözü şu mânaya da gelebilir: Yani onların üzerindeki Allah hakkı veya insanların kendi aralarındaki hakları. En doğrusunu Allah bilir.

Şüphesiz, inananlar için bunda ibret vardır. Bunu ikrar ve iman eden kimse için bunlar ibret olmaktadır. Fakat inkâr eden ve yalanlayanların ise lehine değil, aleyhine delil olmaktadır. En doğrusunu Allah bilir.