Ankebût Sûresi, 8. Ayet

[Kur’ân-ı Kerîm]

وَوَصَّيْنَا الْاِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حُسْناًۜ وَاِنْ جَاهَدَاكَ لِتُشْرِكَ ب۪ي مَا لَيْسَ لَكَ بِه۪ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَاۜ اِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَاُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ

[Türkçe Transkript]

Vevassaynâ-l-insâne bivâlideyhi husnâ(en)(s) ve-in câhedâke lituşrike bî mâ leyse leke bihi ‘ilmun felâ tuti’humâ(c) ileyye merci’ukum feunebbi-ukum bimâ kuntum ta’melûn(e)

[Mâtürîdî]

Biz insana anne babasına iyi davranmasını emrettik. Ama onlar, hakkında bilgi sahibi olmadığın bir şeyi bana ortak koşman için seni zorlarlarsa onların sözüne uyma! Sonunda dönüşünüz yalnız bana olacaktır. İşte o zaman, vaktiyle yapmış olduğunuz her şeyi önünüze koyacağım.”

---

Biz insana anne babasına iyi davranmasını emrettik. Bu âyetteki “hüsnen" (حسنا) kelimesi "ihsânen" (إحسانا) şeklinde de okunmuştur. Zeccâc şöyle demiştir: "Hüsnen" (حسنا) şeklinde okunması daha kapsayıcı ve daha uygundur. Çünkü bu anlam, bir şeyin kendinde iyiliğe ve ebeveynine iyilik etmesi anında insanda var olan iyiliğe dairdir. Bir şeyin kendinde iyilik varsa “hasüne kezâ” denilir. “İhsan” ise söz konusu işten etkilenen kimsede iyi olan özellik demektir. Veya buna benzer ifade kullanılır. Bununla birlikte “İhsan” (إحسان) aynı şekilde zatı itibariyle kendinde iyilik bulunan özelliktir. İyi bir iş yaptığında -ki bu durumda iyi olmuş olur- “ahsene” (أحسن) denilir. En doğrusunu Allah bilir.

Ama onlar, hakkında bilgi sahibi olmadığın bir şeyi bana ortak koşman için seni zorlarlarsa. Eğer bu hitap müminlere ise âyetin yorumu şöyle olur; Ama onlar, hakkında bilgi sahibi olmadığın bir şeyi bana ortak koşman için seni zorlarlarsa. Yani Allah’ın bir ortağı olduğuna dair seni zorlarlarsa. Yani sen biliyorsun ki O’nun bir ortağı yoktur, dolayısıyla bana ortak koşma. Bu şu İlâhî beyan gibidir: “Onlara şöyle de: Göklerde ve yerde Allah’ın bilmediği bir şeyi O’na bildirmeye mi kalkışıyorsunuz?". Yani sizin söylediklerinin aksine O, bilmektedir. O’nun ortağı olduğuna dair hakkında bilgi sahibi olmadığın sözü bu mânadadır. Yani O’nun ortağının olmasına dair söylenene aykırı bilgin vardır. Eğer hitap kâfirlere ise İlâhî beyan şu mânaya gelir: Onlar Allah hakkında bilgi sahibi olmadıkları şeyleri söylüyorlar. Onların sözüne uyma! Hak olana iyiliği, onlara güzel davranmayı ve itaatleri Allaha isyan olmadıkça onlara itaat etmeyi emretmiştir. Bu durum onlara itaatin her konuda ve onlara iyilik olarak her hususta vâcip olmadığını, aksine itaatin sadece yaratıcıya itaat içeren hususlarda olması gerektiğini bilmek içindir.

Sonunda dönüşünüz yalnız bana olacaktır. İşte o zaman, vaktiyle yapmış olduğunuz her şeyi önünüze koyacağım. Bu beyan, insanların her daim yaptıklarında dikkatli olmaları ve Allaha isyan içeren davranışları yapmamalarına ilişkin bir tehdittir.